Το παρακάτω άρθρο δεν αφορά τον απομακρυσμένο κίνδυνο μιας πιθανής εξέγερσης των ευφυών μηχανών εναντίον μας, αλλά τον πολύ πιο υπαρκτό της κατακόρυφης αύξησης των ποσοστών ανεργίας σε περίπτωση παραγωγής τέτοιων μηχανών. Τίποτα δεν θα απέτρεπε τότε τους υψηλά ιστάμενους από το να αγνοήσουν την ύπαρξη των ανέργων σταματώντας να τους παρέχουν κάθε βοήθεια. Εξάλλου, ο "ανθρωπισμός" για εκείνους δεν είναι παρά μια επένδυση. Οι έρευνες πάνω στην τεχνητή νοημοσύνη πρέπει να παγώσουν. Το συντομότερο δυνατό.
-------------------------------------------------------------------------------------
Εισαγωγή
Η επιστημονική έρευνα, σε γενικές γραμμές, έχει θετικά αποτελέσματα. Παρά το ότι οι επιστημονικές πρόοδοι έχουν μάλλον βλάψει κάποιους κλάδους (και, κατά πολλούς, και το περιβάλλον), η επίδρασή τους στον τρόπο ζωής μας είναι θετική. Λίγο-πολύ όλες οι καθημερινές συσκευές του 21ου αιώνα οφείλουν την ύπαρξή τους στην ανακάλυψη κάποιας ομάδας φυσικών ή χημικών, και η ευκολία του να ζεις τώρα σε σχέση με περασμένες εποχές οφείλεται σχεδόν εξ'ολοκλήρου σε αυτές.
Μπορεί κανείς να βρει εκατοντάδες παραδείγματα επιστημονικών θεωριών και επιτευγμάτων με πρακτικό αντίκτυπο στη καθημερινότητα. Στο διαδίκτυο, φερ'ειπείν, (η πορεία του οποίο ξεκίνησε όταν επιστήμονες στο CERN ανέπτυξαν ένα πρωτόκολλο που θα τους επέτρεπε την μέσω των υπολογιστών τους πρόσβαση στα αρχεία ενός άλλου του δικτύου τους) χρησιμοποιούνται κατά κόρον οι ασύρματες τεχνολογίες και οι δορυφορικές ζεύξεις, που δεν θα είχαμε αν δεν προηγείτο η κατανόηση του ηλεκτρομαγνητισμού με την θεωρία του Maxwell. Όλα τα ηλεκτρονικά υψηλών συχνοτήτων οφείλουν την ύπαρξή τους σε αυτή.
Ένα άλλο παράδειγμα αποτελούν οι επεξεργαστές των υπολογιστών. Οι επεξεργαστές, που είναι, θα λέγαμε, οι "εγκέφαλοι" των υπολογιστών, αποτελούνται από transistors, και αυτά δεν θα υπήρχαν χωρίς τους πειραματισμούς των χημικών με το ντοπάρισμα πυριτίου και γερμανίου ούτως ώστε να προκύπτουν ημιαγωγοί, απ'τους οποίους δημιουργούνται οι δίοδοι που αποτελούν τα transistors των επεξεργαστών μας. Χωρίς τις προόδους φυσική των ημιαγωγών και τους πειραματισμούς μίξεων χημικών ενώσεων δεν θα ήσασταν σε θέση να διαβάζετε το παρόν.
Παραδείγματα εφαρμογών των επαναστάσεων των θετικών επιστημών σε καθημερινές συσκευές ή στην ιατρική, μπορεί κανείς να βρει άπειρες. Η κοινωνία μας χρωστάει πολλά στους επιστήμονες, πράγματι. Αλλά ουδέν καλόν αμιγές κακού. Οι ανακαλύψεις εκείνων στους οποίους οφείλουμε τις καθημερινές μας συσκευές, έχουν χρησιμοποιηθεί και για πάμπολλους, πολύ αμφιλεγόμενους σκοπούς.
Μπορεί οι ανιχνευτές υπέρυθρης ακτινοβολίας να χρησιμοποιούνται στην ανίχνευση ζωντανών θυμάτων σεισμών κάτω απ'τα ερείπια, αλλά χρησιμοποιούνται και για εντοπισμό "στόχων" βομβαρδισμών, οι οποίοι "στόχοι" πολλές φορές είναι γυναικόπαιδα. Μπορεί η ανάπτυξη της ατομικής φυσικής να οδήγησε στην χρήση της, πολύ πιο φιλικής στο περιβάλλον και αποτελεσματικής, ατομικής ενέργειας για την παραγωγή ρεύματος, οδήγησε όμως και στην ατομική βόμβα.
Πολλοί επιστήμονες εκεί έξω δεν έχουν ηθικούς φραγμούς. Όταν στον Α' Π.Π. ζητήθηκε από Γερμανούς και Βρετανούς χημικούς να αναπτύξουν αποτελεσματικά χημικά όπλα, κανένας θεωρητικός ενδοιασμός, ούτε καν ο φόβος ότι θα μπορούσε ο αντίπαλος να τα βρει και να τα χρησιμοποιήσει στα παιδιά τους, δεν τους απέτρεψε απ'το να προτείνουν τη χρήση χλωρίου, υπερίτη, φωσγενίου, και άλλων χημικών ουσιών, σε βάρος του αντιπάλου.
Η ανθρωπότητα έχει αποδείξει περίτρανα πως, όχι απλά δεν είναι ώριμη, αλλά πως ίσως τελικά να είναι τελείως ανάξια των όποιων ανακαλύψεων. Σε γενικές γραμμές όμως, η επιστημονική έρευνα μας έχει επωφελήσει. Τίθεται, όμως, εύλογα το ερώτημα... ως πότε θα ισχύει αυτό; Μήπως έχουμε φτάσει σε ένα σημείο που η περαιτέρω έρευνα σε κάποιους τομείς θα κάνει περισσότερο κακό, παρά καλό; Αφήστε με να εξηγηθώ.
"Επιστήμες", δεν είναι μόνο η φυσική και η χημεία. Όταν ο περισσότερος κόσμος ακούει για επιστήμες φαντάζεται διοπτροφόρους να δουλεύουν με δοκιμαστικούς σωλήνες ή ακατάληπτα μαθηματικά. Υπάρχουν και άλλοι κλάδοι. Βέβαια, το ποιοι από αυτούς είναι "επιστήμες", εξαρτάται από ορισμό που έχει ο καθένας για το τι εστί επιστήμη. Μπορεί κάποιος να ισχυριστεί πως και ένας φιλόλογος ή ένας νομικός είναι επιστήμονες, καθώς έχουν πολλές γνώσεις πάνω σε μια ειδικότητα και καλούνται να επιλύσουν προβλήματα. Προσωπικά, θεωρώ πως επιστήμη είναι όποια ειδικότητα περιλαμβάνει και πειραματικό εκτός από θεωρητικό μέρος.
Ανεξάρτητα όμως από το τι θεωρεί κανείς επιστήμη, σίγουρα σε αυτές υπάγονται και εκείνες που καταπιάνονται με τον ανθρώπινο εγκέφαλο -οι νευροεπιστήμες- και οι επεκτάσεις τους. Μια εξ'αυτών είναι ο κλάδος που ασχολείται με την τεχνητή νοημοσύνη και τα τεχνητά νευρωνικά δίκτυα. Και οι έρευνες σε αυτούς τους τομείς είναι εντατικές, γιατί ορισμένα προβλήματα χρειάζονται για την επίλυσή τους και νοημοσύνη εκτός από υπολογιστική ισχύ. Αξίζει να αναφερθούμε, συνοπτικά, σε κάποια στοιχειώδη του κλάδου αυτού, στις διαφορές νοημοσύνης και υπολογιστικής ισχύος, στην δυσκολία ανάπτυξης νευρωνικών δικτύων και στις πρακτικές εφαρμογές τους.
Υπολογιστές και νοημοσύνη
Με αυτά τα θα καταπιαστούμε στο παρόν μέρος της ανάρτησης. Δεν θα επεκταθούμε πολύ σε αυτά -δεν είναι αυτός ο σκοπός του κειμένου- αλλά αξίζει να αναφερθούν. Για να εκφέρει κάποιος άποψη επί των κινδύνων της τεχνητής νοημοσύνης πρέπει να έχει υπόψιν του περί τίνος πρόκειται. Θα τα απαντήσουμε συνοπτικά -γιατί θα μπορούσαν να γραφτούν τόμοι επ'αυτών.
Επειδή το ερώτημα για τον ορισμό της νοημοσύνης ή ευφυΐας είναι μάλλον φιλοσοφικό (εξίσου φιλοσοφικό με το "τι είναι η ζωή;"), περνάμε κατευθείαν στα άλλα. Το πρώτο θα απαντηθεί στη συνέχεια και αφότου κατανοήσουμε κάποια βασικά πράγματα. Για αρχή θα εξετάσουμε τις διεργασίες που επιτελεί ένα υπολογιστικό σύστημα για να "κατανοήσει" κάτι (π.χ. το περιεχόμενο ενός e-mail ή μιας εικόνας) ή να κάνει έναν "συνειρμό", και τις αντίστοιχες του ανθρώπινου νου.
Είναι ένας υπολογιστής "ευφυής"; Ακούγεται παιδική η ερώτηση. Όσοι έχουν υπόψιν τους το πώς δουλεύει ένα υπολογιστικό σύστημα θα καγχάσουν αν κάποιος τους θέσει σοβαρά ένα τέτοιο ερώτημα. Δεν δραστηριοποιούνται όμως όλοι στον χώρο των υπολογιστών· πολύ περισσότερο, αρκετός κόσμος δεν κατανοεί καν το τι εστί ευφυΐα και σε τι έγκειται η διαφορά του από την υπολογιστική ισχύ. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλούς παραλογισμούς.
Δεν είναι λίγοι αυτοί, φερ'ειπείν, που πιστεύουν πως τα συστήματα μεγάλων εταιρειών (π.χ. της google) τους "παρακολουθούν". Πράγματι, τα συστήματα αυτά συλλέγουν και επεξεργάζονται τεράστιους όγκους πληροφοριών, αλλά αυτό δεν συνιστά "παρακολούθηση" με την συμβατική έννοια. Το να σκανάρει ο πάροχος της υπηρεσίας των e-mails σου τα γραφόμενά σου απέχει πολύ από το να τα βλέπει κάποιος, για τον απλό λόγο ότι ένα υπολογιστικό σύστημα δεν κατανοεί τι βλέπει. Ας γίνουμε λίγο πιο σαφείς επ'αυτού.
Όταν αποστέλεις ένα κείμενο ή μια εικόνα μέσω e-mail, υπάρχει μια μεγάλη πιθανότητα (γιατί οι περισσότεροι πάροχοι το κάνουν) αυτό το e-mail να σκανάρεται από ένα υπολογιστικό σύστημα. Όταν λέμε πως ένα τέτοιο e-mail "σκανάρεται", επ'ουδενί δεν εννοούμε πως κάποιος αδιάκριτος διαβάζει τα γραφόμενά σας και τα καταχωρεί σε μια βάση δεδομένων. Υπάρχουν, βέβαια, πληροφορίες ότι συμβαίνει και αυτό, και μάλιστα χωρίς νόμιμη άδεια, αλλά αφενός αυτό είναι άλλο ζήτημα και αφετέρου δεν έχει να κάνει με το "σκανάρισμα".
Όταν ένας υπολογιστής "σκανάρει" ενα e-mail ψάχνει, καταρχάς, για λέξεις κλειδιά. Υπάρχει ένας αλγόριθμος που εντοπίζει συγκεκριμένες σειρές από άσσους και μηδενικά (όλα τα δεδομένα στους
-------------------------------------------------------------------------------------
Εισαγωγή
Η επιστημονική έρευνα, σε γενικές γραμμές, έχει θετικά αποτελέσματα. Παρά το ότι οι επιστημονικές πρόοδοι έχουν μάλλον βλάψει κάποιους κλάδους (και, κατά πολλούς, και το περιβάλλον), η επίδρασή τους στον τρόπο ζωής μας είναι θετική. Λίγο-πολύ όλες οι καθημερινές συσκευές του 21ου αιώνα οφείλουν την ύπαρξή τους στην ανακάλυψη κάποιας ομάδας φυσικών ή χημικών, και η ευκολία του να ζεις τώρα σε σχέση με περασμένες εποχές οφείλεται σχεδόν εξ'ολοκλήρου σε αυτές.
Μπορεί κανείς να βρει εκατοντάδες παραδείγματα επιστημονικών θεωριών και επιτευγμάτων με πρακτικό αντίκτυπο στη καθημερινότητα. Στο διαδίκτυο, φερ'ειπείν, (η πορεία του οποίο ξεκίνησε όταν επιστήμονες στο CERN ανέπτυξαν ένα πρωτόκολλο που θα τους επέτρεπε την μέσω των υπολογιστών τους πρόσβαση στα αρχεία ενός άλλου του δικτύου τους) χρησιμοποιούνται κατά κόρον οι ασύρματες τεχνολογίες και οι δορυφορικές ζεύξεις, που δεν θα είχαμε αν δεν προηγείτο η κατανόηση του ηλεκτρομαγνητισμού με την θεωρία του Maxwell. Όλα τα ηλεκτρονικά υψηλών συχνοτήτων οφείλουν την ύπαρξή τους σε αυτή.
Πόσα χρωστάμε άραγε στη κατανόηση
του ηλεκτρομαγνητισμού;
του ηλεκτρομαγνητισμού;
(πηγή εικόνας: blog.agupieware.com)
Ένα άλλο παράδειγμα αποτελούν οι επεξεργαστές των υπολογιστών. Οι επεξεργαστές, που είναι, θα λέγαμε, οι "εγκέφαλοι" των υπολογιστών, αποτελούνται από transistors, και αυτά δεν θα υπήρχαν χωρίς τους πειραματισμούς των χημικών με το ντοπάρισμα πυριτίου και γερμανίου ούτως ώστε να προκύπτουν ημιαγωγοί, απ'τους οποίους δημιουργούνται οι δίοδοι που αποτελούν τα transistors των επεξεργαστών μας. Χωρίς τις προόδους φυσική των ημιαγωγών και τους πειραματισμούς μίξεων χημικών ενώσεων δεν θα ήσασταν σε θέση να διαβάζετε το παρόν.
Παραδείγματα εφαρμογών των επαναστάσεων των θετικών επιστημών σε καθημερινές συσκευές ή στην ιατρική, μπορεί κανείς να βρει άπειρες. Η κοινωνία μας χρωστάει πολλά στους επιστήμονες, πράγματι. Αλλά ουδέν καλόν αμιγές κακού. Οι ανακαλύψεις εκείνων στους οποίους οφείλουμε τις καθημερινές μας συσκευές, έχουν χρησιμοποιηθεί και για πάμπολλους, πολύ αμφιλεγόμενους σκοπούς.
Μπορεί οι ανιχνευτές υπέρυθρης ακτινοβολίας να χρησιμοποιούνται στην ανίχνευση ζωντανών θυμάτων σεισμών κάτω απ'τα ερείπια, αλλά χρησιμοποιούνται και για εντοπισμό "στόχων" βομβαρδισμών, οι οποίοι "στόχοι" πολλές φορές είναι γυναικόπαιδα. Μπορεί η ανάπτυξη της ατομικής φυσικής να οδήγησε στην χρήση της, πολύ πιο φιλικής στο περιβάλλον και αποτελεσματικής, ατομικής ενέργειας για την παραγωγή ρεύματος, οδήγησε όμως και στην ατομική βόμβα.
Πολλοί επιστήμονες εκεί έξω δεν έχουν ηθικούς φραγμούς. Όταν στον Α' Π.Π. ζητήθηκε από Γερμανούς και Βρετανούς χημικούς να αναπτύξουν αποτελεσματικά χημικά όπλα, κανένας θεωρητικός ενδοιασμός, ούτε καν ο φόβος ότι θα μπορούσε ο αντίπαλος να τα βρει και να τα χρησιμοποιήσει στα παιδιά τους, δεν τους απέτρεψε απ'το να προτείνουν τη χρήση χλωρίου, υπερίτη, φωσγενίου, και άλλων χημικών ουσιών, σε βάρος του αντιπάλου.
Μια επιστημονική ανακάλυψη μπορεί να έχει
και καταστροφικά αποτελέσματα.
(εικόνα: genius.com)
"Επιστήμες", δεν είναι μόνο η φυσική και η χημεία. Όταν ο περισσότερος κόσμος ακούει για επιστήμες φαντάζεται διοπτροφόρους να δουλεύουν με δοκιμαστικούς σωλήνες ή ακατάληπτα μαθηματικά. Υπάρχουν και άλλοι κλάδοι. Βέβαια, το ποιοι από αυτούς είναι "επιστήμες", εξαρτάται από ορισμό που έχει ο καθένας για το τι εστί επιστήμη. Μπορεί κάποιος να ισχυριστεί πως και ένας φιλόλογος ή ένας νομικός είναι επιστήμονες, καθώς έχουν πολλές γνώσεις πάνω σε μια ειδικότητα και καλούνται να επιλύσουν προβλήματα. Προσωπικά, θεωρώ πως επιστήμη είναι όποια ειδικότητα περιλαμβάνει και πειραματικό εκτός από θεωρητικό μέρος.
Ανεξάρτητα όμως από το τι θεωρεί κανείς επιστήμη, σίγουρα σε αυτές υπάγονται και εκείνες που καταπιάνονται με τον ανθρώπινο εγκέφαλο -οι νευροεπιστήμες- και οι επεκτάσεις τους. Μια εξ'αυτών είναι ο κλάδος που ασχολείται με την τεχνητή νοημοσύνη και τα τεχνητά νευρωνικά δίκτυα. Και οι έρευνες σε αυτούς τους τομείς είναι εντατικές, γιατί ορισμένα προβλήματα χρειάζονται για την επίλυσή τους και νοημοσύνη εκτός από υπολογιστική ισχύ. Αξίζει να αναφερθούμε, συνοπτικά, σε κάποια στοιχειώδη του κλάδου αυτού, στις διαφορές νοημοσύνης και υπολογιστικής ισχύος, στην δυσκολία ανάπτυξης νευρωνικών δικτύων και στις πρακτικές εφαρμογές τους.
Υπολογιστές και νοημοσύνη
- Τι είναι η νοημοσύνη;
- Γιατί ένας υπολογιστής δεν είναι νοήμων;
- Σε τι έγκειται η δυσκολία ανάπτυξης τεχνιτών εγκεφάλων και νευρωνικών δικτύων;
- Γιατί οι υπολογιστές δεν μιμούνται τις λειτουργίες της ανθρώπινης νόησης; Τι καθιστά την ανθρώπινη σκέψη τόσο μοναδική;
- Θα είναι ποτέ τα μηχανήματα σε θέση να σκεφτούν, να αισθανθούν, να κάνουν λογικούς συνειρμούς, να κατανοήσουν και να μεταφράσουν από γλώσσα σε γλώσσα;
Με αυτά τα θα καταπιαστούμε στο παρόν μέρος της ανάρτησης. Δεν θα επεκταθούμε πολύ σε αυτά -δεν είναι αυτός ο σκοπός του κειμένου- αλλά αξίζει να αναφερθούν. Για να εκφέρει κάποιος άποψη επί των κινδύνων της τεχνητής νοημοσύνης πρέπει να έχει υπόψιν του περί τίνος πρόκειται. Θα τα απαντήσουμε συνοπτικά -γιατί θα μπορούσαν να γραφτούν τόμοι επ'αυτών.
Επειδή το ερώτημα για τον ορισμό της νοημοσύνης ή ευφυΐας είναι μάλλον φιλοσοφικό (εξίσου φιλοσοφικό με το "τι είναι η ζωή;"), περνάμε κατευθείαν στα άλλα. Το πρώτο θα απαντηθεί στη συνέχεια και αφότου κατανοήσουμε κάποια βασικά πράγματα. Για αρχή θα εξετάσουμε τις διεργασίες που επιτελεί ένα υπολογιστικό σύστημα για να "κατανοήσει" κάτι (π.χ. το περιεχόμενο ενός e-mail ή μιας εικόνας) ή να κάνει έναν "συνειρμό", και τις αντίστοιχες του ανθρώπινου νου.
Είναι ένας υπολογιστής "ευφυής"; Ακούγεται παιδική η ερώτηση. Όσοι έχουν υπόψιν τους το πώς δουλεύει ένα υπολογιστικό σύστημα θα καγχάσουν αν κάποιος τους θέσει σοβαρά ένα τέτοιο ερώτημα. Δεν δραστηριοποιούνται όμως όλοι στον χώρο των υπολογιστών· πολύ περισσότερο, αρκετός κόσμος δεν κατανοεί καν το τι εστί ευφυΐα και σε τι έγκειται η διαφορά του από την υπολογιστική ισχύ. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλούς παραλογισμούς.
Δεν είναι λίγοι αυτοί, φερ'ειπείν, που πιστεύουν πως τα συστήματα μεγάλων εταιρειών (π.χ. της google) τους "παρακολουθούν". Πράγματι, τα συστήματα αυτά συλλέγουν και επεξεργάζονται τεράστιους όγκους πληροφοριών, αλλά αυτό δεν συνιστά "παρακολούθηση" με την συμβατική έννοια. Το να σκανάρει ο πάροχος της υπηρεσίας των e-mails σου τα γραφόμενά σου απέχει πολύ από το να τα βλέπει κάποιος, για τον απλό λόγο ότι ένα υπολογιστικό σύστημα δεν κατανοεί τι βλέπει. Ας γίνουμε λίγο πιο σαφείς επ'αυτού.
Το να παρακολουθείσαι από ηλεκτρονικά συστήματα
είναι (προς το παρόν) πολύ διαφορετικό από αυτό.
(πηγή: techiecode.wordpress.com)
Όταν ένας υπολογιστής "σκανάρει" ενα e-mail ψάχνει, καταρχάς, για λέξεις κλειδιά. Υπάρχει ένας αλγόριθμος που εντοπίζει συγκεκριμένες σειρές από άσσους και μηδενικά (όλα τα δεδομένα στους
